Η Μονεμβασία ιδρύθηκε πάνω στον ομώνυμο βράχο στην ανατολική ακτή της Πελοποννήσου μετά τα μέσα του 6ου αιώνα μ.Χ. από τους κατοίκους της Σπάρτης. Η θέση της πάνω στους κύριους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους της Μεσογείου ευνόησε την ανάπτυξή της σε σημαντικό λιμάνι-σταθμό, κάτι που έπαψε να ισχύει μόλις με τη διάνοιξη της Διώρυγας της Κορίνθου στα τέλη του 19ου αιώνα, οπότε και μειώθηκε δραματικά η θαλάσσια κίνηση. Οι πολίτες της καστροπολιτείας διατήρησαν τους αρχαίους θεσμούς αυτοδιοίκησης, ενώ παράλληλα επιδόθηκαν σε δραστηριότητες που είχαν σχέση με τη θάλασσα, τον στρατό και το εμπόριο.
Στην περιοχή κατά τον μεσαίωνα παραγόταν μια ιδιαίτερη ποικιλία γλυκού κρασιού, ο μονεμβάσιος ή malvasia, ονομαστή σε όλη την Ευρώπη. Κατά τον 11ο και 12ο αιώνα γνώρισε μεγάλη ευημερία και συγκέντρωσε μεγάλο πλούτο. Κατά την τελευταία περίοδο του Βυζαντίου παρέμεινε αξιόλογο κέντρο εμπορικών δραστηριοτήτων. Μετά την άλωση του Μοριά από τους Τούρκους, η Μονεμβασία ετέθη πρώτα υπό την κυριαρχία του πάπα και μετά της Βενετίας και η αλλαγή συνθηκών οδήγησε σταδιακά στην παρακμή. Οι Βενετοί παρέδωσαν την πόλη στους Τούρκους το 1540 και επέστρεψαν το 1690 για μια περίοδο 25 χρόνων. Μετά από μια δεύτερη κυριαρχία των Οθωμανών, η Μονεμβασία υπήρξε η πρώτη πόλη που απελευθέρωσαν οι Έλληνες κατά τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας το 1821.
Η σημερινή φήμη της Μονεμβασίας που συγκεντρώνει επισκέπτες από τα πέρατα του κόσμου έγκειται στο ότι αποτελεί σπάνιο παράδειγμα ενός ιστορικού οικισμού που εξακολουθεί να μένει ζωντανός και αποτελεί συνδυασμό ενός εντυπωσιακού φυσικού περιβάλλοντος με την ορθή διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.
